Merkez Bankası TL Uzlaşmalı Vadeli Döviz Satışı Nedir?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı için ithalatçı ve ihracatçı firmalara ihale açacağını duyurdu. Biz de bu vesileyle Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasını ve Merkez Bankasının bu kararının kimleri, neden ilgilendirdiğini sizler için anlatacağız. Yetkili VİOP şirketleri üzerinden işlemler yapılabilse de bankalar da VİOP işlemleri yapabilirler.

Şimdi hem Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasasına biraz değinelim hem de Merkez Bankası TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı ile ilgili bilgileri sizlere sunalım.

Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası nedir?         

Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası, VİOP olarak kısaltılan; Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören sermaye araçları üzerine düzenlenmiş vadeli işlem sözleşmeleri ve opsiyon sözleşmeleri ile piyasada işlem göre diğer türev araçlarının elektronik ortamda alınıp satılabildiği piyasalardır. Vadeli işlemler sözleşmeleri, VİOP’ta işlem gören ve bir vadede önceden belirlenmiş olan fiyat, miktar ve nitelikteki malı, kıymeti, dövizi alma satma yükümlüğüne verilen addır. Opsiyon sözleşmeleri ise opsiyonu alan tarafa opsiyon primi ödenerek belirli bir zamana kadar daha öncesinde belirlenmiş bir fiyat, miktar ve nitelikteki bir piyasa enstrümanının alınma satılma hakkını veren sözleşmelerdir.

Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz satış ihalesi nedir?

TL uzlaşmalı vadeli döviz satış ihalesini anlamak için alış işlemini de kavramak önemli. Bu nedenle genel bir ifadeyle vadeli döviz alış – satış işlemleri, bir para biriminin diğer para birimi karşısında daha önce belirlenmiş bir vade sonunda gelecekteki değerini anlaşma tarihi itibariyle üzerinde uzlaşılan fiyattan alma veya satma yükümlülüğü doğuran bir türev üründür.

Merkez Bankası TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı neden yapıyor?

Merkez Bankası, dönemsel olarak TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı yapabilmektedir. Bunun ana gayesi ise kur riskinin yönetilebilmesidir. Merkez Bankası, bu satış işlemini genelde bankalara yapar. Hatta bu yolla bankaların dövizde yaşanacak hareketliliğe göre beklentilerini yansıtır. Bu ihaleleri konu etmemizin asıl nedeni ise bir ilkin yaşanacak olması. Merkez Bankası bankalar için bu ihaleleri açabiliyorken, ithalatçı ve ihracatçı firmalara da açmış oldu.
 
Ana gayeyi gerçekleştirebilmek için, son kurun kullanılabilir olması gerekir. Özetle şöyle demek gerekirse, 3 ay önceden bir ithalatçı öngördüğü kur üzerinden anlaşma yaparak ürün ya da hizmet ithal edebilecek ve böylece son kurun kullanılabilmesi mümkün hale gelecek.

Merkez Bankası TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı nasıl yapılıyor?

Merkez Bankası TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı için ihale açıldıktan sonra belirlenen kur üzerinden alım teklifleri yapılmaya başlanır. Devamını bir örnekle anlatmak daha faydalı olacaktır. Merkez Bankasının 10 Bin USD değerinde bir satış ihalesinin açıldığını ve güncel kurun 10 TL olduğunu düşünelim. 3 ay sonra Merkez Bankası dolar satacağını beyan etmiş olsun. X Firması bir banka kanalı ile ihalede 10,45 TL değerinde teklif versin. Y Firması da bir banka üzerinden 10,47 TL değerinde bir teklif sunsun. Başka bir firma ihaleye katılmazsa, Y Firması 3 ay sonra Merkez Bankasından 10 Bin USD’yi 10,47 kur ile satın almayı sözleşmeyle beyan etmiş olur.
 
Vade dolduğunda dolar kuruna bakılmaksızın, sözleşmede esas olan kur üzerinden 10 Bin USD’yi satın alan Y Firması kar ya da zarar etmiş olabilir. Eğer kur beklentinin üzerindeyse, mesela 15 TL olmuşsa, 10 Bin USD’yi Y Firması 15 Bin TL yerine 10 Bin 470 TL’ye almış olacaktır. Aksi durum söz konusu olduğunda, mesela kur 7 liraya gerilediğinde Y Firması 3 Bin 470 TL zarar etmiş olacaktır. Bu geliri ise Merkez Bankası Kambiyo getirisi olarak irat edecektir.

Merkez Bankası TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı firmalara ne zaman başlayacak?

Merkez Bankası, 21 Aralık 2021 tarihinde bu konuyla ilgili açıklamasında, yakın tarihte satış ihale takvimini açıklayacağını belirtti. Takvim belli olduğunda buradan bildireceğiz.

Merkez Bankası TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı vadesi ne kadar olacak?

Merkez Bankası Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz satışı 1 ay ve 3 ay vadeli olarak yapılacak.

Merkez Bankası TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı hangi kanaldan yapılacak?

Merkez Bankası TL uzlaşmalı vadeli döviz satış ihalelerine firmalar, bankalar aracılığı ile katılabilecekler. Ayrıca ithalatçı ve ihracatçı firmalar VİOP’ta gerçekleştirilecek vadeli döviz alım taleplerini bankalar aracılığıyla Döviz Piyasaları Müdürlüğü’ne iletebilecek.