Çin'in Büyük Kozu; Asya Altyapı Yatırım Bankası

Asya Altyapı Yatırım Bankası (AAYB) yada orjinal ismiyle Asia Infrastructure Investment Bank (AIIB). Çin'in kurulum çalışmalarına Ekim 2014'te başladığı ve dünya ülkelerinin kurucu üye olmak için âdeta yarıştıkları; Çin'in 50 Milyar Dolar kurucu sermaye koymayı taahhüt ettiği ve toplam kurulum sermayesinin yaklaşık 100 Milyar Dolar olması beklenen yeni finansal oluşum. Kimler yok ki kurucu üye ülkeler arasında; Çin, Türkiye, Fransa, Almanya, Bangladeş, Brunei, Kamboçya, Hindistan, Endonezya, İtalya, Ürdün, Kazakistan, Kuveyt, Kırgızistan, Laos, Lüksemburg, Malezya, Maldivler, Malta, Moğolistan, Myanmar, Nepal, Yeni Zelanda, Umman, Pakistan, Filipinler, Katar, Suudi Arabistan, Singapur, Sri Lanka, İsviçre, Tacikistan, Tayland, Birleşik Arap Emirlikleri, İngiltere, Özbekistan, Vietnam, İran, İspanya, Güney Kore, Hollanda, Brezilya, Gürcistan, Avusturya, Finlandiya, Danimarka, Avustralya, Rusya, Mısır ve Norveç.

14 Nisan 2015 itibariyle Rusya, Mısır ve Norveç'in kurucu üyelik başvurularının da kabul edilmesiyle şuan toplam sayı 50 ülkeyi bulmuş durumda. Halihazırda sırada Azerbaycan, Macaristan, İzlanda, İsrail, Polanya, Portekiz ve İsveç gibi başvurusunu yapmış, kabul edilmeyi bekleyen ülkeler var. 15 Nisan 2015 itibariyle nihai kurucu ülkeler kesinleşmiş olacak. Asya Altyapı Yatırım Bankası'nın 2015 sonuna doğru aktif olarak faaliyetlerine başlaması bekleniyor.

ABD-ÇİN, DB-AAYB Karşı Karşıya mı gelecek?

Çin son yıllarda büyüyen ekonomisi, sanayisi ve biriken rezervleriyle herkesin dikkatini üstüne çeken, yükselen bir güç oldu. Çin son hamlesi Asya Altyapı Yatırım Bankası ile de Asya'da ve dünyada daha da çok söz sahibi olmak istediğini belli etti. Asya Altyapı Yatırım Bankası, Asya'da Dolar'ın, ABD'nin ve Dünya Bankası'nın hegemonyasını kıracak bir adım olarak görülüyor. Lahey Stratejik Araştırmalar Merkezi Strateji Uzmanı Willem Oosterveld "Çin'in söz konusu bankayı kurmasındaki en önemli amaçlarından birisi Asya-Pasifik bölgesinde ABD'nin etkisini azaltmak. Asya Altyapı Yatırım Bankası, ABD egemenliğindeki, Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası ve IMF gibi uluslararası finans kuruluşlarının karşısına farklı bir aktör olarak çıkacak" diyor.

ABD Çin'in bu hamlesine başından beri karşı olduğunu açık şekilde hissettirdi. Üye olmak isteyen ülkeleri tabiri caizse tehdit eden tutum içine bile girdi. Gelinen süreç itibariyle ise İngiltere, Fransa, Almanya gibi G8 ülkelerinin Asya Altyapı Yatırım Bankası'na kurucu üye olmasıyla baştaki sert tutumu yumuşamaya başlamış gibi görünüyor. ABD yeni stratejisini "karşı çıkarak engelleyemiyorsan, işbirliği yaparak yönlendirmeye çalış" olarak belirlemiş gibi. Asya Altyapı Yatırım Bankası ile Dünya Bankası ve IMF'nin ortak projelerde yer almasının faydalı olacağı, işbirliği yapmanın yararlı olacağı gibi açıklamalar stratejisinin değiştiğini gösteriyor. Ancak bazı sert eleştiriler ve iddialarda yok değil bu duruma. Örneğin iddialardan birisi, ABD'nin AB'nin içine İngiltere'yi truva atı olarak soktuğu gibi Asya Altyapı Yatırım Bankası kurucu üyeliğine de yine aynı amaçla İngiltere'yi truva atı olarak soktuğu. ABD'nin bu oluşuma karşı lobi faaliyetlerine başlamasına rağmen İngiltere'nin adaylık için başvuruda bulunduğuna dikkati çeken Singapur merkezli JBC Enstitüsü Başkanı Johannes Benigni "Eğer durduramıyorsan sistemin nasıl çalıştığını, altyapılarını öğren ve anla. İngiltere'nin adaylık başvurusunun arkasında da bu sebebin olma ihtimali var" diyor.

AAYB-Türkiye İlişkileri

Türkiye, Asya Altyapı Yatırım Bankası'na üye olmak için 25 Mart 2015 tarihinde Banka’nın Kurucu Sekretaryasına başvurusunu yaptı. 10 Nisan 2015 tarihinde ise Türkiye, ABD'nin Dünya Bankası'na bir rakip olarak gördüğü Asya Altyapı Yatırım Bankasına kurucu üye olarak kabul edildi. Türkiye son yıllarda gösterdiği ekonomik trendin yanı sıra siyasi duruşuyla da bir çok gelişmiş ülkenin tepkisini çekmesinin yanı sıra, bir çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkenin de işbirliği içinde olmak istediği, stratejik güç oluşturmak istediği bir ülke. Türkiye, Dünya Bankası, IMF, BM gibi uluslararası sistemin merkezi olan yapıların adaletsizliğini her fırsatta, her platformda yüksek sesle dile getiriyor. Türkiye'nin itiraz ettiği sisteme alternatif oluşturma iddiasında bir güç oluşturabilecek Asya Altyapı Yatırım Bankası'na Türkiye'nin olumlu baktığını tahmin edilmek zor olmasa gerek. Keza yine Çin'in de Asya'da ve dünyada alternatif bir güç oluşturmak isterken Türkiye'yi yanında görmek istemesini tahmin etmek zor değil.

Asya Altyapı Yatırım Bankası'nın hangi projeleri hayata geçireceği şuan için muamma. Bilinen misyonunun ismi üzere altyapı çalışmaları olacağı. Otoyollar, köprüler, tren yolları inşa edecek. Türkiye gibi Asya ve Avrupa arasında merkez ve köprü konumunda olan ve son yıllarda enerji nakil boru hatları için bölge ülkeleriyle büyük projelere imza atan bir ülkenin, ticaret yollarının gelişiminde büyük faydası olacak ve dünya ile bağlantılarını daha da arttıracak altyapı çalışmalarından fazlasıyla istifade etmesi gerekir.

Henüz kuruluşu tamamlanmamış olsa da, projeleri net olmasa da, elbette böyle büyük sermayeli ve çok ülkeli kurucusunun olduğu bir yatırım bankası için söylentilerde dolaşacaktır. İşte bu söyletilerden birisi de “Bağdat – Pekin Tren Yolu” Projesi. “People’s Daily” yayın kuruluşunun haberine göre yapılacak ilk proje "Bağdat - Pekin Tren Yolu" projesi.

Business HT'den Burak Arzovo 7 Nisan 2015 tarihli yazısında Türkiye'nin "Bağdat - Pekin Tren Yolu" projesi olması durumunda şöyle bir proje geliştirebileceğini söylüyor: "Bu proje bizim açımızdan da son derece önemli. Türkiye eğer etkin olabilir ve projenin devamını sağlamak yönünde çaba gösterirse, bir sonraki adım “Bağdat – İstanbul – Atina (Sofya)” demiryolu projesi olabilir. Bu süreç iki vadede Pekin’in Avrupa’ya bağlanmasını sağlayabilir."

Bu ve benzeri yada çok daha ileri düzeyde projeler elbette hayata geçirilebilir. Türkiye gibi yükselişte olan, yükselmeyi hedefleyen, Asya - Avrupa - Afrika kıtaları arasında merkez ve köprü konumunda olan, genç nüfusu yüksek, İslam coğrafyası ve Türki Cumhuriyetler'de itibarı, iş yapabilirliği çok yüksek olan bir ülkenin Asya Altyapı Yatırım Bankası'ndan büyük fayda bulması umulur. Asya Altyapı Yatırım Bankası'nın serüveni, yatırımları, zararları yada faydaları ne olacak tüm dünya gibi bizlerde merakla bekliyoruz.